Geografija
Položaj
Novi Pazar je ekonomski i kulturni centar Sandžaka. Nalazi se na 290km južno od Beograda, na dionici starog puta koji preko Ibarske magistrale vodi prema Podgorici i Jadranskom moru. Lociran je u zvjezdastoj dolini rijeka Jošanice, Raške, Deževske i Ljudske, na nadmorskoj visini od 496m. Okružen je visokim planinama Golijom i Rogoznom i Pešterskom visoravni. Ukupna površina opštine sa 100 naseljenih mjesta iznosi 742 km2. Njegov osnivač Isa-beg Ishaković je podigao grad u neposrednoj blizini srednjovjekovnog utvrđenja Trgovište, poznatog pod imenom Ras. Prvi pisani dokument koji pominje ime Novi Pazar datira iz XV vijeka, kada je Malo vijeće Dubrovačke republike odlučilo da u njemu postavi svog konzula. To potvrđuje da je grad u to vrijeme već bio razvijen, zahvaljući svom izuzetnom geografskom položaju, jer se nalazio na raskršću važnih puteva koji su vodili od Dubrovnika prema Nišu, Sofiji, Istanbulu, Solunu, Beogradu, Pešti i Sarajevu. O Novom Pazaru su pisali brojni putopsici, a čuveni Evlija Čelebija je u XVII vijeku zabilježio da je bio jedan od najvećih gradova na Balkanu. Ime Novi Pazar ušlo je u svjetske leksikone kao sinonim za Sandžak od 1878. godine, kada je na Berlinskom kongresu kao corpus separatum čitava regija nazvana Novpazarski Sandžak. Od Prvog svjetskog rata, njegova sudbina postaje neizvjesna, grad intenzivno slabi i gubi na svom značaju. Kasnije, izgradnjom novih puteva preko moravsko-vardarske doline, on postaje marginalizovan, daleko od važnih saobraćajnica i komunikacija. Od tada je najnerazvijenije područje u bivšoj i sadašnjoj Jugoslaviji.
Stanovništvo
Prema zvaničnom popisu iz 1991. godine, Novi Pazar ima 85.583 stanovnika. Etnički sastav stanovništva čine Bošnjaci sa 75.37%, Srbi sa 22.36%, Crnogorci sa 0.27%, Albanci sa 0.25% i ostali sa 1.75%. Prema podacima Crvenog krsta i nevladinih organizacija, oko 6.000 stanovnika čine raseljeni sa Kosova , izbjeglice iz Makedonije, BiH i Hrvatske. Prema nezvaničnim podacima, Novi Pazar danas broji preko 120.000 stanovnika.
|
Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
Etnički sastav prema popisu iz 2002. |
|||
| Bošnjaci |
46.339 |
84,86% |
|
| Srbi |
6.724 |
12,31% |
|
| Muslimani |
904 |
1,65% |
|
| Albanci |
120 |
0,21% |
|
| Jugosloveni |
105 |
0,19% |
|
| Crnogorci |
93 |
0,17% |
|
| Hrvati |
19 |
0,03% |
|
| Goranci |
15 |
0,02% |
|
| Rusi |
12 |
0,02% |
|
| Slovenci |
7 |
0,01% |
|
| Romi |
7 |
0,01% |
|
| Rumuni |
5 |
0,00% |
|
| Makedonci |
5 |
0,00% |
|
| Mađari |
4 |
0,00% |
|
| Bugari |
2 |
0,00% |
|
| Česi |
1 |
0,00% |
|
| Nemci |
1 |
0,00% |
|
| nepoznato |
125 |
0,22% |
|
Prirodni resursi
Infrastruktura
Putna mreža je nerazvijena, samo 6% kolovoza je sanirano, a 52% ulica je neizgrađeno. Vodovodna i kanaliazaciona mreža su dotrajale ( sa 60% gubitaka u vodovodnoj mreži; ne postoji sistem za prečišćavanje ). Kao najveći potrošač PTT usluga, poslije Beograda, Novi Pazar ima 10.000 nerješenih zahtjeva za telefnski priključak. Postojeća sanitarna deponija je tehnički neispravna i ugrožava sve vodotokove, a locirana je na udaljenosti od 23km od grada , na nadmorskoj visini od 1050m. Zdarvstveni centar prostorno i tehnički ne zadovljava potrebe stanovništva. Gradske osnovne škole rade u 3 smjene, a veći broj školskih zgrada već duže vrijeme nije rekonstruisan. Toplovodna mreža nije rekonstruisana ni dograđivana zadnjih 18 godina. Elektroenergetska mreža nije dograđivna ni rekonstruisana posljednjih 20 godina. Do sada, ni jedna značajna investicija nije realizovana iz sredstava pomoći , iako je lokalna samouprava predala paket projekata Ministarstvu za ekonomske odnose sa inostranstvom. Druge investicije čekaju bolja vremena i sigurne zakonske okvire.